Zapewnienie bezpieczeństwa i dobrego samopoczucia dzieci w trakcie zajęć oraz w otoczeniu szkoły jest obok kształcenia priorytetowym zadaniem placówek oświatowych.
W niniejszym artykule zebraliśmy obowiązujące przepisy oraz dobre praktyki związane z zagospodarowaniem terenu placówek szkolnych. Chcielibyśmy także przybliżyć koncept „ulicy szkolnej” jako odpowiedzi na wiele wyzwań związanych z bezpieczeństwem i zdrowiem dzieci.
Pamiętajmy o obszarach zielonych
Podczas budowy lub przebudowy placówki oświatowej istotne jest uwzględnienie rozwiązań architektonicznych, które pozwalają na pracę i wypoczynek oraz zachęcą do swobodnego spędzania czasu. Teren szkoły powinien być pokryty co najmniej w 25 proc. zielenią, o ile nie wynika inaczej z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Obszary zielone mogą być nie tylko dobrym miejscem na odpoczynek, ale – odpowiednio zaprojektowane – pozwalają chronić szkolne pomieszczenia przed upałem, hałasem i zanieczyszczeniami z ulicy.
Rola wielu roślin w oczyszczaniu powietrza ze smogu została już udowodniona naukowo, a ciekawe nasadzenia wokół szkoły lub na dachach stanowią dodatkową atrakcję dla dzieci i rodziców. Warto także pamiętać o zieleni w klasach, która umila czas nauki, angażuje uczniów i także oczyszcza powietrze.
Całe otoczenie szkoły powinno być ogrodzone, z wyjątkiem placu wejściowego, który pozostaje otwarty, ale zachowuje wizualną i czytelną granicę z przestrzenią publiczną. Granica ta może być kształtowana przy użyciu elementów zieleni lub małej architektury.
Otworzenie wejść z różnych stron terenu szkoły ma szalenie istotną rolę w promowaniu bezpiecznego i zdrowego podróżowania dzieci. Jak pokazują pomiary przeprowadzone w trakcie projektu „Ulica szkolna”, oddalenie od głównej ulicy nawet o 50m znacznie zmniejsza ekspozycję na trujące spaliny. Dlatego warto zadbać o to, by dzieci miały inne możliwości wejścia na teren szkoły niż jedynie przez wejście główne, które często zlokalizowane jest przy ulicy. Tworzenie tras pieszych i rowerowych równoległych od zatłoczonych ulic, ale w pewnym oddaleniu, np. za ciągiem budynków, jest powszechną praktyką w krajach Europy zachodniej i przykładem wysokiej świadomości obywateli oraz decydentów.
Obszary nieużytkowe należące do przestrzeni publicznej, sąsiadujące z terenem szkoły, stanowią potencjalne miejsce do zagospodarowania. Warto rozmawiać z władzami, aby wspólnym wysiłkiem stworzyć miejsce, które po przebudowie, np. wyznaczeniu i utwardzeniu ścieżek pieszo-rowerowych oraz zamontowaniu ławek, można przekształcić w obszar łączący funkcje rekreacyjne i transportowe.
Bezpieczna droga do szkoły
Szkoła powinna promować i wspierać komunikację pieszo-rowerową. Parkingi dla rowerów i hulajnóg powinny być umieszczone w miejscu widocznym z holu wejściowego. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nakazuje wytyczenie dróg komunikacyjnych i transportowych oraz dróg dla pieszych wokół szkół i oznakowania ich zgodnie z przepisami prawa o ruchu drogowym.
Jednocześnie istotne jest, aby uczniowie mieli możliwość korzystania z komunikacji miejskiej. Odległość od przystanku komunikacji publicznej powinna wynosić mniej niż 300 metrów. W przypadku braku takiego połączenia gmina ma obowiązek zorganizować autobus szkolny.
Dyrekcja szkoły może wystąpić do zarządcy drogi o wprowadzenie rozwiązań poprawiających bezpieczeństwo – m.in. progów zwalniających, esowania toru jazdy samochodów, odpowiedniego oznakowania i sygnałów drogowych, przypominających o dozwolonej prędkości. Rozwiązania te muszą być dopasowane do klasy drogi oraz okolicy szkoły.
W miejscach, gdzie jest taka możliwość, warto promować wprowadzanie tzw. „ulic szkolnych”, czyli stałego lub czasowego (np. w godzinach rozpoczynania i kończenia lekcji) zamykania fragmentów ulicy dla samochodów. Wpływa to na znaczną poprawę poziomu bezpieczeństwa i komfortu dzieci, a także na jakość powietrza w okolicy placówki co ma znaczenie zarówno dla najmłodszych jak i dla personelu szkoły. Parkowanie aut w pewnym oddaleniu stwarza okazję do porannego spaceru z dzieckiem i niejednokrotnie jest korzystniejsze czasowo niż nerwowe tłoczenie się przed samym wejściem do placówki.
Ważnym aspektem planowania bezpiecznej drogi do szkoły jest uwzględnienie perspektywy samych uczniów oraz rodziców i personelu szkolnego. Przeprowadzenie wspólnego spaceru z dziećmi wokół szkoły, zrobienie prostej ankiety lub dedykowanej lekcji, pozwoli uzyskać informacje z pierwszej ręki dotyczące zmian, które są pożądane i potrzebne w celu ułatwienia bezpiecznego i wygodnego dotarcia do szkoły.
Parking szkolny
Liczba miejsc i organizacja parkingu szkolnego zależą od wymagań określonych w dokumencie dotyczącym zabudowy i zagospodarowania terenu. Szkoła nie jest zobligowana do zapewnienia rodzicom, którzy dowożą dzieci własnymi samochodami, możliwości korzystania z parkingu szkolnego. Również nie ma obowiązku zapewnienia im miejsc parkingowych w pobliżu szkoły, jeśli takie miejsca znajdują się poza terenem szkoły.
Podczas wietrzenia pomieszczeń w czasie przerwy, istnieje ryzyko, że hałas i spaliny będą docierać do klas. Warto upewnić się, że poziom smogu danego dnia pozwala na przewietrzenie, a za oknami nie ma akurat wzmożonego ruchu. Wdychanie spalin samochodowych jest bardzo szkodliwe dla zdrowia, a szczególnie dla dzieci. W związku z tym, parking nie powinien znajdować się bezpośrednio przy wejściu i oknach budynku szkoły. Należy także przypominać kierowcom, że postój z włączonym silnikiem w terenie zabudowanym powyżej minuty jest zabroniony i grozi mandatem karnym (art. 60 ustawy Prawo o ruchu drogowym).
Odpowiednie odległości
Konieczne jest ustalenie odpowiedniej odległości między stanowiskami postojowymi a ważnymi obszarami, takimi jak plac zabaw, boisko oraz okna pomieszczeń szkolnych, w których odbywają się zajęcia.
Zgodnie z przepisami wynikającymi z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, minimalna odległość między stanowiskami postojowymi a wymienionymi miejscami powinna wynosić:
· 7 metrów dla 10 miejsc postojowych samochodów osobowych,
· 10 metrów dla 11-60 miejsc postojowych samochodów osobowych,
· 20 metrów dla ponad 60 miejsc postojowych samochodów osobowych.
Stanowiska postojowe przeznaczone wyłącznie dla osób z niepełnosprawnością mogą znajdować się blisko okien budynków bez żadnych ograniczeń, pod warunkiem odpowiedniego oznakowania.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, istnieją również regulacje dotyczące odległości niektórych obiektów od szkół, m.in. sklepów monopolowych. Zgodnie z art. 12 ust. 2 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi Rada gminy/miasta jest właściwa do ustalania, w drodze uchwały, zasad usytuowania punktów sprzedaży napojów alkoholowych na terenie danej gminy/miasta. Przykładowo, w Warszawie minimalna odległość sklepu sprzedającego napoje alkoholowe od szkoły wynosi 50 metrów [link].
Dziedziniec szkolny nie jest parkingiem
Należy pamiętać, że dziedziniec szkolny nie może być wykorzystywany jako miejsce postojowe. Zablokowanie dziedzińca lub innych strategicznych wejść do placówki może utrudnić wjazd karetki pogotowia lub straży pożarnej. W związku z tym, szkoła powinna wprowadzić absolutny zakaz parkowania poza wyznaczonym terenem parkingowym i egzekwować jego przestrzeganie.
Dyrektor placówki powinien także opracować i wprowadzić dodatkowe warunki korzystania z parkingu. Oprócz wymienionych wyżej, regulamin powinien obejmować następujące kwestie:
· Wewnętrzne zasady bezpiecznego korzystania z dróg szkolnych i parkingu, które są specyficzne dla danej szkoły.
· Uwzględnienie konsekwencji za złamanie postanowień regulaminu.
· Regulamin powinien zawierać zapisy, które zwalniają szkołę od odpowiedzialności za szkody powstałe na parkingu z winy użytkowników, osób trzecich lub sił wyższych.
· Należy jednoznacznie podkreślić, że parking nie jest miejscem strzeżonym ani objętym umową przechowywania pojazdów.
Ulice szkolne odpowiedzią na wiele wyzwań
Aby systematycznie poprawiać jakość życia i zdrowia uczniów, szkoły i lokalne władze powinny aktywnie uczestniczyć w działaniach promujących bezpieczne, wolne od hałasu i zanieczyszczeń samochodowych przestrzenie przed placówkami szkolnymi. Współpraca między szkołami, rodzicami, społecznościami lokalnymi i władzami miast ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia tego celu.
Przykładem takich działań jest projekt “Ulica Szkolna”, realizowany przez Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego wraz z Fundacją Rodzic w mieście. W jego ramach wokół wytypowanych szkół monitorowane są: gęstość i rodzaje ruchu drogowego oraz zanieczyszczenia powietrza z nimi związane. Organizatorzy programu zachęcają do ograniczania ruchu samochodowego wokół placówek szkolnych i wybierania krótkiego spaceru zamiast stania w korku. Przypominają także o obowiązku wyłączania silnika w trakcie postoju. Więcej informacji o projekcie można przeczytać na stronie: https://ulicaszkolna.pbd.org.pl/. Projekt objęty patronatem Marszałka Województwa Mazowieckiego.
