Jakość powietrza a zdrowie i dobrostan dzieci. Co mówią badania?
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), ponad 90 proc. światowej populacji dzieci w wieku poniżej 15 lat (1,8 mld osób!) oddycha powietrzem zanieczyszczonym tak bardzo, że zagraża ono ich zdrowiu, a nawet życiu. Problem ten stał się przedmiotem badań w wielu krajach świata. Do jakich wniosków doszli naukowcy?
Negatywny wpływ zanieczyszczenia powietrza na dzieci jest widoczny już na etapie prenatalnym. Skażone powietrze może spowodować nieprawidłowy rozwój płodu, niższą wagę urodzeniową lub przedwczesne porody.
Najmłodsi są szczególnie narażeni na skutki zanieczyszczeń również w późniejszym okresie życia i dzieje się tak głównie z dwóch powodów. Po pierwsze, ich układy oddechowe i odpornościowe nie osiągnęły jeszcze pełnej dojrzałości i są w związku z tym bardziej podatne na negatywne czynniki środowiskowe. Po drugie, dzieci oddychają znacznie szybciej niż osoby dorosłe, a tym samym przyswajają więcej zanieczyszczeń.
Zła jakość powietrza grozi rozwojem przewlekłych chorób układu oddechowego i krwionośnego, zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego, a nawet zachorowaniami na nowotwory. Zanieczyszczone powietrze uszkadza również naturalną barierę immunologiczną dziecka i wywołuje zaburzenia odporności, których skutkiem mogą być m.in. nawracające infekcje dróg oddechowych. Pył zawieszony i inne toksyny przyczyniają się także do rozwoju rozmaitych alergii oraz astmy oskrzelowej.
Psychologowie zwracają wreszcie uwagę na wpływ, jaki skażone powietrze wywiera na stan psychiczny i rozwój osobowości najmłodszych. Zanieczyszczenia zmniejszają zdolność do przyswajania wiedzy, utrudniają koncentrację i pogarszają wyniki w nauce. W skrajnych przypadkach może się to przełożyć na trwały spadek poziomu IQ, a nawet wywołać stany lękowe i depresję.
Zatrute powietrze w badaniach naukowców
Związek między jakością powietrza a zdrowiem dzieci stał się tematem badań podejmowanych przez zespoły ekspertów w wielu krajach. Według sumarycznych danych zgromadzonych przez WHO, zatrutym powietrzem oddycha na całym świecie 93 proc. dzieci poniżej 15. roku życia. W liczbach bezwzględnych oznacza to 1,8 mld osób, w tym 630 mln dzieci, które nie ukończyły jeszcze 5 lat!
Co szczególnie istotne, 40 proc. światowej populacji (w tym 1 mld dzieci poniżej 15. roku życia) narażone jest na oddychanie skażonym powietrzem… we własnym domu. Dzieje się tak za sprawą ogrzewania i gotowania przy użyciu nieekologicznych technologii i źródeł energii.
Dane WHO wskazują też, że wewnętrzne i zewnętrzne zanieczyszczenia odpowiadają za ponad połowę wszystkich przypadków ostrych infekcji dróg oddechowych u dzieci poniżej 5 lat. W tej ostatniej grupie wiekowej brudne powietrze odpowiedzialne jest również za 10 proc. ogólnej liczby zgonów.
Alarmujące wyniki przynoszą także inne badania. Naukowcy z Korei wykazali, że zawarty w powietrzu pył zawieszony i dwutlenek siarki mogą przyczyniać się do rozwoju choroby Kawasakiego u dzieci poniżej 5. roku życia. Dolegliwość ta objawia się m.in. wysoką gorączką, niereagującą nawet na silne antybiotyki i prowadzi do stanu zapalnego naczyń krwionośnych oraz mięśnia sercowego. Nieleczona może być śmiertelna.
W 2019 r. badacze z Boston College pochylili się z kolei nad skutkami zanieczyszczenia powietrza w amerykańskim stanie Massachusetts. Specjaliści z USA dowiedli, że w wyniku skażeń, 308 niemowląt przyszło tam na świat z niską wagą urodzeniową, a 15 386 dzieci zachorowało na astmę. W wielu przypadkach oddychanie zatrutym powietrzem przyczyniło się także do spadku u najmłodszych IQ (średnio o 2 punkty) i pogorszenia wyników w nauce.
Jak ochronić nasze dzieci?
Co można zrobić, aby ograniczyć niszczycielski wpływ zanieczyszczonego powietrza na zdrowie najmłodszych? Zalecenia naukowców są w tej kwestii bardzo wyraźne. W pierwszej kolejności należy zmniejszyć ekspozycję dzieci na skażenia. Można ten cel osiągnąć m.in. przez budowę szkół, przedszkoli czy placów zabaw z dala od źródeł zanieczyszczeń – dróg, elektrowni, zakładów przemysłowych. Ważne jest również to, aby placówki oświatowe wyposażone były w narzędzia do monitoringu jakości powietrza oraz w jego oczyszczacze.
Oprócz działań bezpośrednich konieczne są także długofalowe rozwiązania systemowe. W walce o czystsze powietrze pomóc mogą przemyślane planowanie przestrzenne i energooszczędne budownictwo mieszkaniowe. Duże znaczenie mają także ograniczenie emisji z transportu drogowego, poprzez np. poprawienie dostępności transportu publicznego.
Fundamentalny wpływ na poprawę jakości powietrza będą mieć również ekologiczne przemiany zachodzące w gospodarce. Mowa tutaj o stopniowym upowszechnianiu się czystszych technologii przemysłowych oraz niskoemisyjnej energetyki, co w praktyce oznacza odejście od spalania paliw kopalnych i większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
W trosce o nasze dzieci nie powinniśmy też zapominać o działaniach, które możemy podjąć sami, we własnych domach. Rozwiązaniem idealnym jest gruntowna termomodernizacja budynków mieszkalnych i wymiana źródeł ciepła na bardziej ekologiczne. Jeżeli jednak nie możemy sobie pozwolić na takie kroki, wówczas powinniśmy zadbać chociaż o to, czym ogrzewamy nasze gospodarstwa i dopilnować, aby do pieców pod żadnym pozorem nie trafiały pozaklasowe opały lub zwykłe śmieci.
